PZL P.24, 1930’ların ortalarında Varşova’daki PZL fabrikasında, Zygmunt Pulawski tarafından tasarlanan yeni nesil bir savaş uçağıydı. Tasarım uluslararası ilgi uyandırmıştı ancak Polonya Hava Kuvvetleri hiçbir zaman geliştirilmeyen PZL.50’yi beklemek istediğinden dolayı bu uçağı hiç satın almadı. Habeşistan (Etiyopya) üçüncü prototipi, Türkiye 44 adet ve kendisi de üretebilmek adına lisans satın aldı. Aynı dönemde Yunanistan 30 adet, Romanya 6 adet artı 44 adet için lisans ve Bulgaristan 40 adet (sadece 22 adet teslim edildi) satın aldı.
Gelişim
P.24, martı kanat tasarımlı tamamen metal bir avcı uçağı olan PZL P.11’in ihracat versiyonu olarak geliştirildi. P.11, Bristol Mercury motoruyla güçlendirilmişti ancak lisans ihracat satışlarına izin vermediği için Fransız Gnome-Rhône şirketi motorlarını kullanmayı önerdi. P.11a’yı temel alan ve Gnome-Rhône 14Kds 760 hp (570 kW) motorla çalışan ilk P.24/I prototipi Mayıs 1933’te uçtu. İkinci P.24/II prototipi “Süper” olarak adlandırıldı.
Radyal motorlu bu avcı uçakları 414 km/s ile dünya hız rekoru kırdı. Üçüncü P.24/III prototipi, daha güçlü bir 14Kfs motora sahip “Süper P.24bis” idi. Bu model 1934 yılında Paris hava gösterisinde sergilendi ve katılımcılardan büyük ilgi gördü.
Tasarım, yüksek kanatlı olması dışında tamamen gelenekseldi. Tamamen metalden bir yapıya sahipti. Kanatlar, pilota iyi bir görüş sağlamak için gövdeye yakın ve ince tasarlanmıştı ve martı kanadı şekline sahipti. Bu konfigürasyon Zygmunt Pulawski tarafından geliştirildi ve “Polonya Kanadı” olarak adlandırıldı. Prototiplerden sonra kanopi kapatıldı.
Gövdedeki dahili 360 litrelik yakıt deposu acil durumlarda düşürülebiliyordu ve yine o döneme göre geleneksel sabit iniş takımlarına sahipti. Silah olarak 20 mm Oerlikon FF topu ve kanatlarda 7,92 mm Colt-Browning makineli tüfek kombinasyonu kullanabiliyordu.
Operasyonel Geçmiş ve Türk Tayyare Cemiyeti
P.11’den daha iyi bir avcı uçağı olmasına rağmen, Polonya Hava Kuvvetleri tarafından satın alınmadı ve PZL.50’yi beklemeyi tercih ettiler. PZL.50’nin yaklaşan Alman saldırısına karşı koymaya zamanında hazır olmayacağı anlaşıldığında ise P.11’in üretimine devam edildi. P.24 sipariş edilmişti ancak savaş başlamadan önce hiçbir PZL.24 Polonya için üretilemedi. Savaş sırasında hazır olan iki adet uçak kullanıldı. Buna rağmen PZL.24 Polonya dışında daha büyük ilgi gördü.
Atatürk, Bolu Milletvekili Cevat Abbas Bey’e; “Havacılık askeri bakımdan olağanüstü önemli, Avrupa, Amerika havacılığı ayrıca bir spor konusu olarak görmeye başladı, iyi düşünün. Biz de geç kalmayalım, bilgili, yürekli, kanatlı bir gençlik yetiştirelim. Hayalini geniş tut. Uçak yapmayı bile düşün. Cemiyeti kur ve bana çalışmaya başladığınızı bildir”. der. (thk.org.tr)
16 Şubat 1925’de de “Türk Tayyare Cemiyeti” kurulmuş ve başkanlığına Cevat Abbas getirilmiştir.
5 Nisan 1925 tarihinde Uçak Fabrikası Ödenek Kanunu’nun çıkartılmasını takiben Tayyare Motor Fabrikası tesisi için, Türk Hükûmeti ile Junkers Şirketi arasında bir Türk Anonim Şirketi kurulması ve mukavelenamenin Maliye Vekili Hasan Bey Tarafından imzalanması 15 Ağustos 1925 Tarih ve 2347 sayılı Kararname ile kabul edildi. Bu mukavelename 7 Ekim 1925 tarihinde Hükûmet tarafından onaylandı. Bu şekilde genç Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yabancı sermayeli şirketlerden biri olan ”TOMTAŞ-Tayyare ve Motor Türk Anonim Şirketi” kuruldu. Fabrika faaliyete geçinceye kadar Hava Kuvvetlerinin ikmali için gerekli avcı, keşif ve bombardıman uçaklarının Almanya’daki Junkers Fabrikası’ndan satın alınmasına da karar verildi. (https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/)
Kayseri’deki Uçak Fabrikası 6 Ekim 1926 tarihinde törenle açıldı. İki motorlu Junkers A-20 Bombardıman uçaklarının imalatına başlandı. Bu uçakların imalatı tamamlanıp, montaj safhasına gelindiğinde, 1928 yılının başında Junkers Şirketi ile yapılan TOMTAŞ Sözleşmesinin uygulanmasında ortaya çıkan ihtilaflar, hakem heyetlerince müspet bir sonuca bağlanamadı. Fabrika 3 Mayıs 1928 tarihinde Hava Kuvvetleri Müfettişliği emrine verildi ve 27 kasım 1929 tarih ve 8591 sayılı Hükûmet Kararnamesi ile, TOMTAŞ lağvedildi; Alman Junkers Şirketinin tüm hisseleri de dâhil olmak üzere şirketin tamamı 16 Şubat 1925 tarihinde kurulmuş olan Türkiye Tayyare Cemiyeti’ne 1.469.000 liraya satıldı.
Bu fabrikada, Hava Kuvvetleri tarafından 1932 yılına kadar 15 adet Junkers A-20 bombardıman uçağı imal edildi. 1932 yılında Amerikan CURTİS-WRİGHT Grubu ile anlaşma yapıldı. Böylece Amerikalılar Türk Havacılık Sanayine ilk adımı attılar. Sırası ile Amerika’dan Curtiss Fledling eğitim uçağının ve Curtiss Hawk av uçaklarının lisansları alındı. 1934 yılında üretime başlandı.
1937 yılına kadar Türk Tayyare Cemiyeti 14 adet P.24A ve 26 adet P.24C sipariş etti. Zamanın en iyi av uçağı olarak bilinen P.24 lerin lisansı da alındı. Türkiye bu lisansla Kayseri’de 20 adet P.24A/C ve 30 adet P.24G uçağı üretti.
P.24’lerin tamamı 21., 41., 42., ve 43., Av Bölükleri’nde kullanılmışlardır. 42. ve 43. Bölükler’deki uçaklar 1940 yılında Hava Okulu’na transfer edilmişlerdir. Hawker “Hurricane”lerin gelişi ile 1943 yılında görev dışı bırakılmışlardır.
PZL P.24’ün dünyada kalan tek hakiki örneği Türkiye’de Yeşilköy Havacılık Müzesi’nde sergilenmektedir.
Özellikler (P.24A, P.24B, P.24C)
Mürettebat: 1
Tip: Avcı Uçağı
Uzunluk: 7,50 m (22,96 ft)
Kanat açıklığı: 10,71 m (32,80 ft)
Yükseklik: 2,69 m (8,82 ft)
Kanat alanı: 17,90 m² (192.7 ft²)
Boş ağırlık: 1.327 kg (2.925 lb)
Yüklü ağırlık: 1.870 kg (4.121 lb)
Maks. kalkış ağırlığı: 2.000 kg (4.400 lb)
Güç ünitesi: 1 × Gnome-Rhône 14Kfs 14 silindirli çift sıralı radyal motor, 900 hp / 930 hp (maks.) (671 kW / 693 kW (maks.))
Maksimum hız: 410 km/sa (254 mph)
Menzil: 700 km (435 mi)
Maksimum İrtifa: 9.000 m (29.527 ft)
Tırmanma hızı: 11 m / s (2.160 ft / dak)
Güç/kütle: 0,376 kW/kg (0,230 hp/lb)
Silahlar:
P.24A
2 MG
2 adet 20mm top
2 x 50 kg (110 lb) bomba
P.24B, P.24C
4 MG
4 x 12,5 kg (27,5 lb) bomba
Kaynaklar:
https://www.thk.org.tr/turk_tayyare_cemiyeti
https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/Atat%C3%BCrk_D%C3%B6neminde_Havac%C4%B1l%C4%B1k_ve_U%C3%A7ak_Sanayii
http://www.tayyareci.com/
https://defensehere.com/
https://military.wikia.org/wiki/PZL_P.24
https://ww2db.com/aircraft_spec.php?aircraft_model_id=84
İlk yorum yapan olun